Eindelijk… Het is zover. Na jarenlang knokken door de Nederlandse strafrechtadvocatuur is het gelukt. In het zeer recente arrest van 22 december 2015 (vindplaats) oordeelt de Hoge Raad dat vanaf 1 maart 2016 iedereen het recht heeft om zich bij een verhoor door de politie of door een andere opsporingsinstantie door een advocaat bij te laten staan.
Op 30 juni 2009 oordeelde de Hoge Raad onder invloed van jurisprudentie van het EHRM (Europees Hof voor de Rechten van de Mens) al dat een verdachte voorafgaand aan het eerste verhoor recht heeft op het raadplegen van een advocaat. Werd dat verzuimd dan kon dat onder omstandigheden leiden tot uitsluiting van het bewijs van de afgelegde verklaring. Een grote stap voor de Nederlandse strafrechtpleging die wat dat betreft duidelijk achterliep op de praktijk in andere landen binnen Europa.
Maar daarmee waren we er nog niet. Want als een verdachte vervolgens rechtsbijstand tijdens het verhoor wilde (de aanwezigheid van een advocaat die vervolgens ook een actieve rol kan spelen) dan was dat simpelweg onmogelijk. Alleen bij verhoren door de FIOD was dat vaak anders. Daar was aanwezigheid van en bijstand door een advocaat vrijwel nooit een probleem.
Intussen gebeurde er op het terrein van de verhoorbijstand al wel van alles. Zo kwam op 22 oktober 2013 tot stand de Richtlijn 2013/48 van het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie waarin glashelder is neergelegd dat een verdachte altijd recht heeft op (actieve) verhoorbijstand door een advocaat. Die richtlijn hoeft pas uiterlijk op 27 november 2016 in Nederland te zijn ingevoerd. De Staat lijkt echter weinig haast te maken met de invoering, ogenschijnlijk vanuit de gedachte dat zolang de Richtlijn nog niet in Nederland is ingevoerd, er door verdachten ook geen aanspraak op kan worden gemaakt. En het recht op verhoorbijstand dus nog niet bestaat.
Op 1 april 2014 werd de vraag over het recht op verhoorbijstand al voorgelegd aan de Hoge Raad. Die oordeelde toen (onder meer) dat een dergelijk algemeen recht op verhoorbijstand nog niet aan de orde was, nu de richtlijn immers nog niet van kracht was, en de Hoge Raad het bovendien niet zijn taak vond om een als rechter vooruit te lopen op het door de Staat maken van ingrijpende keuzes op beleidsmatig, organisatorisch en financieel terrein. Want invoering van verhoorbijstand vergt natuurlijk zeer veel aanpassingen. De Hoge Raad wilde de Staat met andere woorden (nog) niet voor de voeten lopen. Maar dat ligt nu toch anders..
In het arrest van 22 december 2015 constateert de Hoge Raad dat de Jurisprudentie van het EHRM steeds vaker en duidelijker wijst in de richting van verhoorbijstand tijdens verhoor. Bovendien constateert de Hoge Raad dat de Staat inmiddels al flink gevorderd zal zijn met de voorbereiding voor de invoering van het recht op verhoorbijstand, waaraan immers met de invoering van de Richtlijn op uiterlijk 27 november 2016 toch al niet meer te ontkomen was.
Dus zegt de Hoge Raad nu: het recht op verhoorbijstand bestaat en is een belangrijk recht van een verdachte. Niet alleen bij het eerste verhoor: maar ook bij opvolgende verhoren. Om te voorkomen dat verhoren die tot nu toe zijn afgelegd zonder bijstand van een advocaat nu opeens allemaal van onwaarde zouden zijn waarmee eigenlijk alle strafzaken “kapot” zouden zijn, bepaalt de Hoge Raad dat de regel dat een verdachte recht heeft op verhoorbijstand, ingaat per 1 maart 2016.
Vanaf die datum bestaat dat recht: een recht overigens, waar je als verdachte om wat voor een reden dan ook natuurlijk wel weer afstand van kunt doen.
Ik voorspel een totale chaos. Politieagenten zijn hier immers totaal niet vertrouwd mee: niemand heeft nog een idee over hoe het allemaal georganiseerd moet worden en wat dan de spelregels zullen gaan worden waar ook de advocaten zich dan weer aan zullen moeten houden. And last but not least: hoe zit het met de financiële kant van dit alles?
Want in strafzaken is het nu eenmaal zo dat de verdachte vaak aanspraak kan maken op zogenaamde gefinancierde rechtsbijstand. En die gefinancierde rechtsbijstand voorziet op dit moment vrijwel niet in de mogelijkheid van verhoorbijstand. Wil het recht op verhoorbijstand een daadwerkelijk recht zijn waaraan ook op een goede manier door de advocatuur invulling kan worden gegeven, dan kan dat alleen maar als de vergoeding voor de daaraan verbonden werkzaamheden goed is geregeld. Ik ben benieuwd.
Maar hoe dat alles verder ook moge zijn: de strafrechtspleging in Nederland ondergaat een ware metamorfose. En dat was hoog tijd.
Vragen hierover? Neem contact op met mr. Voors door middel van onderstaand contactformulier.