Iedereen heeft wel beeld bij wie in het strafrecht als verdachte kan worden aangemerkt. Namelijk: een natuurlijk persoon. Een man of een vrouw of een kind (vanaf 12 jaar) die verdacht wordt van het plegen van een strafbaar feit.

Minder breed bekend is dat ook een rechtspersoon verdachte kan zijn. Of het nu een NV, een BV, een CV, een VOF of een vereniging of een Stichting of wat dan ook is: ook zij kunnen als verdachte worden aangemerkt. En ook worden vervolgd. En dat vraagt een gedachtesprong.

Want: op zich is een rechtspersoon eigenlijk niets. Zonder mensen verbonden aan die rechtspersoon is er eigenlijk geen rechtspersoon en kan de rechtspersoon ook niets. Een BV zonder aandeelhouders of zonder directie is immers niet goed denkbaar.

En dat betekent dat als een rechtspersoon als verdachte wordt aangemerkt in verband met strafbaar gedrag, het in wezen gaat om gedragingen door mensen ten behoeve van of uit naam van de rechtspersoon. Gedragingen door natuurlijke personen die vervolgens in redelijkheid aan de rechtspersoon kunnen worden toegerekend.

• Voorbeeld:
  Iedere BV moet maandelijks of op kwartaalbasis aangifte OB doen. Dat is een verplichting die rust op de vennootschap. De vennootschap is met een duur woord normadressaat. Maar: als er opzettelijk onjuiste aangiften worden ingediend, dan is dat een gedraging die door een natuurlijk persoon voor de vennootschap wordt verricht.
  
  Het wel of niet doen van opzettelijk onjuiste aangifte is immers een beslissing van één of meer personen binnen de vennootschap. En niet van de vennootschap als zodanig. Toch kan de vennootschap dan (ook) als verdachte worden aangemerkt.

Het is goed om daarbij te bedenken dat het bij strafbare gedragingen door een rechtspersoon niet alleen maar hoeft te gaan om bijvoorbeeld het opzettelijke doen van een valse OB-aangifte of de overschrijding van een bepaalde vergunning of een illegale lozing, maar dat de rechtspersoon eigenlijk ieder denkbaar strafbaar feit kan plegen. Hoe vreemd op het eerste gezicht ook.

• Voorbeeld:
  Zo kan een rechtspersoon worden vervolgd voor valsheid in geschrifte, voor doodslag, en zelfs – hoe bizar dat misschien ook lijkt – voor verkrachting. Het moet gaan om gedrag van natuurlijke personen binnen de sfeer van de rechtspersoon dat in redelijkheid aan de rechtspersoon kan worden toegerekend.
  
  Als de rechtspersoon er bijvoorbeeld niet voor heeft gezorgd dat er binnen de onderneming sprake is van een veilige werkomgeving en ondanks eerdere meldingen over wangedrag door bepaalde werknemers daar niet naar handelt en passende maatregelen treft, maar de situatie laat voort bestaan hetgeen uiteindelijk tot verkrachting leidt, dan kan het zo zijn dat de rechtspersoon daarvoor in strafrechtelijke zin mede aansprakelijk voor wordt gehouden. Naast als vanzelfsprekend de natuurlijk persoon zélf die zich heeft misdragen. Heel snel zal zich dit niet voordoen, maar onmogelijk is het niet.

Vaak is het bij de strafrechtelijke vervolging van een rechtspersoon bovendien zo dat naast de rechtspersoon zelf, ook de zogenaamde feitelijk leidinggever wordt vervolgd. Degene(n) die bekend is met bepaalde risico’s of problemen binnen de rechtspersoon en bevoegd en redelijkerwijs gehouden is maatregelen ter voorkoming van verboden gedragingen te nemen, maar dat achterwege laat.

Kortom: het strafrecht is allang niet meer beperkt tot gedrag van natuurlijke personen. Ook rechtspersonen en natuurlijke personen binnen de rechtspersoon kunnen als verdachte worden aangemerkt, vervolgd én veroordeeld. Anders is dat een rechtspersoon natuurlijk niet tot een gevangenisstraf of een werkstraf kan worden veroordeeld. Straffen bestaan altijd uit boetes (die overigens torenhoog kunnen zijn). In zeer ernstige situaties aan te vullen met maatregelen als bedrijfssluiting

Speelt er bij u iets op dit terrein? Of wilt u zich laten adviseren rondom bijvoorbeeld een inval door een opsporingsinstantie? Neem dan contact op met mr H.J. Voors, specialist financieel-economisch strafrecht.